Güven Özalp
Ziyaret, taraflar ortasında belirli alanlarda işbirliği olduğunu ve bunun ilerleyeceğini gösterdi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ikili görüşmenin akabinde düzenlenen basın toplantısında AB üyeliğinin Türkiye için stratejik gaye olmayı sürdürdüğünü vurguladı.
Erdoğan, AB’den beklentilerini, bağlardaki tüm kısıtlamaların kaldırılması, askıya alınan yüksek seviyeli diyalogların canlandırılması, Gümrük Birliği’nin güncellenmesi, vize serbestisi sağlanana dek vize süreçlerini hızlandırılması ve Türkiye-AB Doruğu yapılması olarak sıraladı.
Ancak Brüksel ile Ankara ortasındaki görüş ayrılıkları ve ilerlemeyi engelleyen ögeler daha ağır basıyor.
Türkiye’nin kimi taleplerinin kısa vadede karşılanma ihtimali çok düşük gözüküyor.
19 Aralık’taki doruktan ne sonuç çıkabilir?
Von der Leyen, Türkiye’ye son olarak 2021’de dönemin AB Konseyi Başkanı Charles Michel ile gelmiş lakin ziyaret, ikili ortasında yaşanan “koltuk kavgasının” gölgesinde kalmıştı.
Von der Leyen, ikinci periyot misyonuna 1 Aralık’ta başladıktan sonra birinci ziyaretlerinden birini Türkiye’ye yapmış oldu.
Görüşme birebir vakitte 19 Aralık’ta Brüksel’de yapılacak AB Doruğu’nun çabucak öncesine denk geldi.
Zirvede Türkiye özel bir gündem hususu olarak yer almıyor.
Bununla birlikte Türkiye’yle de yakından temaslı Suriye ve genişleme başkanların ele alacağı mevzular ortasında.
Suriye tartışmasında Türkiye’ye atıflar olması beklenirken genişlemeye ait kapsamlı bir tartışmaya girilmesi öngörülmüyor.
Liderlerin 17 Aralık’taki Genel İşler Kurulu’nda bakanlar seviyesinde alınan kararları kısa bir vurguyla onaylamaları bekleniyor.
Üyelik ve müzakereler gündemde değil
Müzakere süreci, Türkiye’yle alakalarda AB’nin öncelikleri ortasında değil.
17 Aralık’ta Brüksel’de yapılan Genel İşler Kurulu’nda kabul edilen genişlemeye ait kararlar da bunun ispatı niteliğinde.
Kıbrıs meselesinin bağlantılar üzerindeki olumsuz tesirini net halde gösteren AB dokümanında, daha evvelki yıllardaki kararlara da atıf yapılarak “Türkiye’nin iştirak müzakereleri fiilen durma noktasına gelmiştir ve öbür hiçbir faslın açılması ya da kapatılması kelam konusu değildir” denildi.
Von der Leyen, Ankara’daki konuşmasında, Türkiye’nin aday ülke olduğunu bir kere, o da konuşmanın sonunda vurgulamakla birlikte müzakere sürecine ait bildiri vermemeyi tercih etti.
Von der Leyen’in insan hakları, demokrasi, hukukun üstünlüğü üzere bahislere girmemesi de ilgilere yönelik bakışın odağında müzakerelerin yer almadığının göstergelerinden.
AB’nin önceliği yakın alaka ve ortak çıkar alanlarında işbirliği. Hatta bunun stratejik çıkar olduğu görüşü hakim.
Genişleme kararlarındaki, “AB, Türkiye ile ortak çıkar alanlarında kademeli, orantılı ve geri döndürülebilir biçimde angaje olmaya hazır olduğunu yineler” vurgusu Brüksel’in yaklaşımının özeti niteliğinde.
Bu yaklaşımda kısa vadede değişikliğe gidileceğine ait bir sinyal yok.
Gümrük Birliği için çalışılıyor
Türkiye, yıllardır Gümrük Birliği’nin güncellenmesini talep ediyor.
AB Komitesi, bu hususta Türkiye ile tıpkı çizgide.
Von der Leyen, “İkimizin de burada kazanacağı çok şey var. Lakin, görüştüğümüz üzere, ilerleme daha güçlü eforlar gerektirecek. Bilhassa, bir dizi ticaret mahzurunu ele almamız gerekiyor” dedi.
Güncelleme konusunda yaşanan en kıymetli sorun üye ülkelerin Komite’ye müzakere için yetkiyi bir türlü vermemesi.
Geçmişte birtakım üye ülkeler Türkiye’deki insan hakları, hukukun üstünlüğü ve demokrasi mevzularıyla güncelleme konusunu ilişkilendirerek blokaj uyguluyorlardı. Artık ise teknik sıkıntılar daha ön planda.
Vizelerde neden sorun yaşanıyor?
Türkiye’nin AB’den en kıymetli beklentileri ortasında vatandaşlarına vize muafiyeti sağlanması geliyor.
AB yetkilileri bu hususta adım atması gerekenin Türkiye olduğunu her fırsatta lisana getiriyorlar. Bunun nedeni ise vize muafiyeti için belirlenen 72 kriterden 6’sının şimdi Türkiye tarafından karşılanmamış olması.
Türkiye tüm kriterleri karşılamadan AB’nin adım atma niyeti yok.
Schengen vizesi almadaki zorluklar, “muafiyet sağlanana kadar vize kolaylığı verilmesi” davetinin karşılıksız kaldığını gösteriyor.
Avrupa Birliği, 15 Temmuz 2019’dan bu yana Türkiye’ye yönelik birtakım kısıtlamalar uyguluyor.
Türkiye bu kısıtlamaların büsbütün kalkmasını istiyor.
Bu bahiste kısmi hareketlilik var.
Daha çok AB’nin istediği alanlarda olsa da üst seviyeli diyalog toplantıları yapılıyor.
Türkiye ise yaptırım kapsamında olan dört alandaki (siyasi, ekonomik, güç, ulaştırma) toplantıların başlatılmasını istiyor.
Haziran’da ticaret alanında toplantı yapıldığını hatırlatan von der Leyen, “Şimdi iktisat konusunda üst seviye bir diyalog başlatacağız ve ayrıyeten Avrupa Yatırım Bankası ile Türkiye’de yeni bir angajman için fırsatları araştırıyoruz” dedi.
AB-Türkiye Tepesi yapılması da adım atılmasının öteki hususlara nazaran daha kolay görüldüğü unsurlar ortasında yer alıyor.
Suriye’de ‘terör’ konusunda fikir ayrılıkları var
AB’nin Suriye’de kilit ortak olarak gördüğü ülkeler ortasında Türkiye de var.
İlk temaslar, yeni gelişmeler konusunda tarafların yaklaşımlarının büyük ölçüde paralel olduğunu gösteriyor.
Göçün bilakis çevrilmesi ve ülke dışına kaçmak zorunda kalan Suriyelilerin geri dönmesi, bunun istekli, inançlı ve onurlu formda yapılması iki tarafın da önceliklerinden.
Bu bağlamda AB’nin Türkiye’deki Suriyelilerin geri dönüşünü kolaylaştırmak için gerekli çalışmalara mali katkıda bulunmasına kesin gözüyle bakılıyor.
Von der Leyen, bu adımın kademeli olarak atılacağının sinyalini verdi.
Von der Leyen’in ziyareti, AB ile Türkiye’nin terör örgütlerine bakışı konusunda tam manasıyla birebir çizgide olmadıklarını gösterdi.
AB, Suriye örneğinde görüldüğü üzere, önceliği IŞİD ile çabaya veriyor.
Türkiye ise her türlü terör örgütüyle çabadan yana bir hal koyuyor ve güvenlik telaşları doğrultusunda hareket ediyor. Bu bağlamda PKK ve YPG’yi öne çıkarıyor.
PKK, AB’nin terör örgütleri listesinde. YPG ise değil.
Bir örgütün listeye alınması için oybirliği gerekiyor.
YPG konusunda AB’de konsensüs yok.
AB Komitesi’nde Türkiye’nin yasal güvenlik tasalarının dikkate alınması gerektiği görüşü hakim.
Türk yetkililer, bu telaffuzun alana yansımasının her vakit Türkiye’nin istediği seviyede olmadığına dikkat çekiyorlar.