1939 yılının Mayıs ayı, Ankara…
Atatürk’ün vefatının akabinde altı ay geçmiş, II. Dünya Savaşı’nın patlak vermesine ise dört ay vardı.
15 Mayıs sabahı CHP Genel Sekreterliği’ne bir dilekçe geldi.
“Yüce Genel Sekreterliğiniz merkez ofisinde münhal (açık, boş) bulunan sekreterlikte çalışmak istiyorum. Esasen daha evvelce Ulus gazetesinde yüz yirmi beş lira fiyatla sekreterlik etmiştim. Muharririm. Ulus, Cumhuriyet, Vakit gazetelerinde iki yüzü mütecaviz (aşan) ve türlü konularda makale ve tenkitlerim, çeşitli edebi mecmualarda şiir, makale ve hikayelerim vardır. Ayrıyeten Hoş Sanatlar Akademisi tarafından bastırılmış iki ciltlik bir fotoğraf tarihim vardır. İnkılabımıza daha aktif ve müspet bir hadim (hizmet eden) olmak gayesi ile yaptığım bu müracaatı tensip etmenizi derin hürmetlerimle dilerim.”
Yukarıdaki satırları kalem alan, altına iki pul yapıştırıp, imzasını atan kişi, Kar, Olvido, Fahriye Abla ve Serenad üzere şiirleriyle Türk şiirinde unutulmaz bir yer edinecek olan Ahmet Muhip Dıranas‘tı.
Bir gün sonra Dıranas’a “CHP Başsekreteri” imzasıyla bir pusula ulaştı.
“Yüz yirmi lira aylıkla partimiz sekreterliğine tayin oldunuz. Görevinize iltihakınızı (katılmanızı) reca eder, muvaffakiyetler diler, sevgiler sunarım.”
Sözcü’den Taşkın Su’nun derlemesine nazaran Çankaya’nın Ön Cebeci Mahallesi’nde ailesiyle oturan 31 yaşındaki Ahmet Muhip Dıranas, 19 Mayıs 1939 günü CHP Genel Sekreterliği Beşinci Büro’da çalışmaya başladı.
Dıranas ismine CHP Memurlarına Mahsus Hal Tercemesi açıldı ve sicil belgesine kondu. Her ne kadar öteki kaynaklarda 1909 yılında Sinop’ta doğduğu yer alsa da CHP’deki siciline nazaran 1908 yılında İstanbul’da doğmuştur. Fatih nüfusuna kayıtlıdır; babasının ismi Galip, annesinin ismi Seniha’dır. Ankara Erkek Lisesi’nden mezundur, İngilizce ve Fransızca bilmektedir.
İŞE GEÇ KALDI, ÜÇ YEVMİYESİ KESİLDİ
CHP Başkatibi ile CHP Muhasebeciliği ortasında geçen 11 Kasım 1939 tarihli yazışmaya nazaran birden fazla defa işe geç kalan Ahmet Muhip Dıranas’ın üç yevmiyesi kesildi.
TERFİ VE 25 LİRA ZAM
Ahmet Muhip Dıranas, 16 Kasım 1939’da -60’lı yıllarda Türkiye Emlak Kredi Bankası Genel Müdürü olacak- Berin Beydağı’nın istifası sonrası Halkevleri Ofisi Muamelat Şefi vazifesine terfi ettirildi, maaşı da 150 liraya yükseltildi.
ZÜCACİYEYE BORÇ YÜZÜNDEN İCRALIK OLDU
II. Dünya Savaşı’nın birinci altı ayı geride kalmış, takvimler 1940 yılını gösterirken, Türkiye savaşa girmese de ortaya çıkan ekonomik buhran, halkı her geçen gün daha fazla etkiliyordu.
Şeflik misyonuna devam eden Ahmet Muhip Dıranas, zücaciyeci Rafael Levi’ye olan 54 lira 40 kuruş borcunu ödemediği için icralık oldu. Ankara Birinci İcra Dairesi, CHP Genel Sekreterliğine yazı yazarak, Dıranas’ın maaşının dörtte birinin kesilmesini talep etti. Dıranas, Mart maaşını 37.5 lira eksik aldı.
Ahmet Muhip Dıranas, birebir vakitte Maarif Vekâleti (Milli Eğitim Bakanlığı) tarafından çıkarılan Güzel Sanatlar mecmuasında Haziran 1939 tarihinden beri çalışıyor, 75 lira da oradan maaş alıyordu. Bu maaşından ise 4 lira 12 kuruş buhran vergisi kesiliyordu. (1931 yılında yürürlüğe giren buhran vergisi kapsamında çalışanların maaşlarından kesilen vergi oranları yükseltilmişti. 30 liraya kadar olan maaş ve fiyatlar vergiden muaftı. 150 liraya kadar olan maaş ve fiyatların 30 lirası vergiden muaf, üst tarafı yüzde 10 vergiye tabiydi.)
DAİRE MEMURUNA FIRÇA: MİSYONUNU YAPAMIYORSAN İSTİFA ET
CHP binasında uygulanan kurala nazaran ziyaretçiler alt kata ve ofislere sokulmuyor, bekleme odasına alınıyordu. Görüşmek istedikleri şahıslarla burada görüşüyorlardı. 27 Şubat 1942 günü Ahmet Muhip Dıranas’a kendisine bir ziyaretçi geldiği ve üst çıkması bildirildi. Dıranas, ziyaretçinin aşağıya, yanına gönderilmesini istedi. Lakin evvel hademe sonra da daire memuru buna müsaade vermeyince kızılca kıyamet koptu. Dıranas’ın “Görevini yapamıyorsan istifa et” halindeki bağrışı CHP koridorlarında yankılandı.
EMİR YÜKSEK YERDEN, BARIŞIN
Yaşanan bu olay üzerine soruşturma açıldı. Ahmet Muhip Dıranas, hademe, daire memuru, olaya şahit olanlar tabir verdi, onlarca yazışma yapıldı. Yaklaşık 15 gün sonra Dıranas ile daire memuru, CHP Genel Sekreterliği’nin “yüksek emirleri” doğrultusunda bir ortaya getirilip, barıştırıldı. Mevzu da kapandı.
“ARZ EDER, ELLERİNİZDEN ÖPERİM”
Ahmet Muhip Dıranas, 6 Mayıs 1942 günü “CHP Genel Sekreterliği Yüksek Katına” bir dilekçe yazarak dört ay müsaade istedi:
“Mühim ailevi mazeretimi binaen dört ay süreyle müsaadeli sayılmama yüksek müsaadelerinizi arz eder, ellerinizden öperim.”
Aynı tarihte CHP’nin yayın organı Ulus gazetesinin Yazı İşleri Müdürü Mümtaz Faik Fenik de dört ay müsaade istedi. İkisinin de talepleri kabul edildi. Fenik’in yerine o devir gece sekreteri olan Samih Tiryakioğlu’nun vekalet etmesine karar verildi.
BİR İCRA DAHA… YERLİ MALLAR PAZARINA 934 KURUŞ BORÇ
1942 yılının Kasım ayında Ahmet Muhip Dıranas’ın bir borcu daha CHP’deki iç yazışmaların konusu oldu.
Ankara Birinci İcra Dairesi, Dıranas’ın İstanbul’daki Yerli Mallar Pazarı’na olan 934 kuruş borcunun maaşından kesilerek ödenmesi için CHP’ye yazı yazdı.
Eylül ayında dört aylık müsaadesi biten Ahmet Muhip Dıranas bir ay daha müsaade istedi ve bu talebi de kabul edildi.
Takvim yaprakları 22 Mayıs 1943’ü gösteriyordu. 35 yaşındaki Ahmet Muhip Dıranas, askerliğini yapmak için Ağrı’ya yanlışsız yola çıkmaya hazırlandı.
KAĞIT ÜSTÜNDE ATAMA
Maaşını ve verilecek erzakı alması için annesi Seniha Hanım’ı vekil tayin ettiğini bildiren dilekçeyi CHP Genel Sekreterliği’ne gönderdi. Dıranas askere gidince partiyle ilişiği kesilmedi, 31 Mayıs 1943’te “kağıt üstünde” Adana Halkevi Muamelat Şefliği’ne tayin edildi.
31 Mayıs 1944’te terfi müddeti dolan ve hâlâ askerde olan Ahmet Muhip Dıranas’ın maaşı 225 TL’ye yükseltildi.
1 Haziran 1945 tarihinde farklı bir gelişme yaşandı. Şanlıurfa Milletvekili ve tıpkı vakitte Halkevleri Ofis Şefi olan şair Ahmet Kutsi Tecer, Adana Halkevi Muamelat Şefliği takımının kaldırılmasına, Ahmet Muhip Dıranas’ın da Ankara’da Halkevlerine ilişkin Yayın İşleri’nde çalışmasına karar verdi.
İSTİFA KARARI: SİZDEN ÖZÜRLER DİLEYEREK…
İki yıldan fazla süren askerlik vazifesini tamamlayan ve yeni görevine başlayan Dıranas, çok değil, bir ay sonra istifa etmeye karar verdi ve şu satırları kaleme aldı:
“Partimin verdiği rastgele bir görevde ebediyen başımla, bilgimle ve hevesimle çalışmak şiarımdır. Son vakitlerde Halkevleri ofisinde yapılan iş kısmı ve sayın büro şefinin hareket üslubu fakat bir katip ve bir makine üzere çalışmamı ister mahiyettedir. Bu formda çabadan partime bir yarar olmayacağını, tabiatımın buna müsait olmadığını görerek ve sizden özürler dileyerek yedi yıldan beri çalıştığım bu ülkü ocaktaki istifamın kabulünü derin hürmetlerimle istirham ederim.”
YEDİ YILIN AKABİNDE CHP’YE VEDA
İstifasının 12 Eylül 1945 günü Genel Sekreterlik tarafından onaylanmasıyla, şair, iki yılı askerde olmak üzere yedi yıldır çalıştığı CHP’ye veda etti.
Yazıyı, Devlet Arşivleri’nde kayıtlı “CHP Sekreteri Ahmet Muhip Dıranas’ın sicil dosyası”ndaki 17 Ekim 1945 tarihli dokümanla bitirelim:
“CHP Genel Sekreterliği
Yüksek Katına
Büromuz Yayın Kısmı Şefliğinden istifa suretiyle ayrılan Ahmet Muhip Dıranas’ın hala diğer bir iş bulamadığını ve soruna düştüğünü öğrendik. Kendisinin Genel Sekreterlik’teki beş yıllık hizmetini göz önünde tutarak münasip bir yardım yapılmasını müsaadelerine arz eder, hürmetleri sunarım.
Halkevleri Ofis Şefi ve Konya Milletvekili Sedat Çumralı”